Prezentowany szósty tom rocznika „Język, Komunikacja, Informacja” w całości poświęcony został wybranym aspektom polityki językowej w Europie, ze szczególnym uwzględnieniem realiów środkowoeuropejskich. Jest on pokłosiem międzynarodowej konferencji naukowej „Pomiędzy językami Europy Środkowo-Wschodniej”, która odbyła się w dniach 21–22 marca 2011 r. w Poznaniu. Zorganizowały ją Zakłady Ugrofinistyki oraz Infolingwistyki Instytutu Językoznawstwa wraz z Pracownią Komparatystyki Literackiej Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, przy finansowym wsparciu Funduszu Wyszehradzkiego. Językami konferencji były języki krajów Grupy Wyszehradzkiej: polski, czeski, słowacki i węgierski oraz angielski i esperanto – oznacza to wielojęzyczność tomu.
Wybrane aspekty i dziedziny polityki językowej omawia we wstępnym artykule Václav Velčovský. Pozostałe referaty prezentujemy w trzech grupach.
Pierwsza z nich dotyczy polityki językowej – zarówno w szerokim, jak i regionalnym zakresie. Seán Ó Riain i Jozef Reinvart w swym referacie przedstawiają działania Europejskiej Platformy Społeczeństwa Obywatelskiego na rzecz wielojęzyczności i równouprawnienia wszystkich (w tym przede wszystkim małych) języków używanych w Europie. Konieczności zmian w polityce językowej na Starym Kontynencie postuluje w swym wystąpieniu Jozef Reinvart, dociekając, jaką rolę odegrać w niej mogą języki państw Grupy Wyszehradzkiej. Miklós Kontra zastanawia się nad komunikacją językową w Europie Środkowo-Wschodniej w ujęciu socjologicznym oraz historyczno-politycznym na przykładzie problemów językowych występujących między Słowakami a Węgrami. Z kolei Janusz Bańczerowski analizuje węgierską i polską ustawę językową pod kątem ich skuteczności jako prawnych narzędzi ochrony małych języków narodowych. Tomasz Wicherkiewicz koncentruje się natomiast na standaryzacji języków regionalnych i mniejszości narodowych w Europie Środkowo-Wschodniej w kontekście ich roli w komunikacji europejskiej. Grzegorz Lisek podjął się zadania porównania polityki językowej Polski z polityką językową Czech i Słowacji, a Grzegorz Pakowski przedstawił reakcje prasy polskiej na nowelizację słowackiej ustawy o języku. Autorzy kolejnych publikowanych w ramach tego bloku referatów koncentrują się na roli języka w procesach narodotwórczych w Europie Środkowo-Wschodniej (Marcin Skobrtal), polityce językowej w procesie kształtowania się narodu białoruskiego (Nelly Bekus), miejscu polszczyzny w życiu dzieci i młodzieży na Ukrainie Zachodniej (Maria Zielińska) oraz działalności Mercina Nowaka-Njechorńskiego w dziedzinie polityki językowej (Kinga Kijo). Ilona Koutny podejmuje kwestię alternatywnego rozwiązania w komunikacji międzynarodowej i międzykulturowej w Europie oraz przedstawia rolę neutralnego międzynarodowego języka esperanto w Europie Środkowo-Wschodniej.
Druga grupa referatów dotyczy języka w mediach. Anatol Michajłow analizuje język telewizji jako narzędzie polityki językowej, Renata Rusin-Dybalska omawia wzajemny obraz Czechów i Polaków w wybranych mediach, natomiast Anna Zięba pisze o cechach języka prasy krajów należących do Grupy Wyszehradzkiej i tzw. starej Unii na przykładzie prasy polskiej i brytyjskiej.
W ostatniej części tomu zamieszczone zostały referaty dotyczące nauczania języków oraz innych problemów, nie mieszczących się w pozostałych działach. Część tę otwiera artykuł Katarzyny Stankiewicz i Anny Żurek, w którym autorki koncentrują się na międzykulturowych aspektach nauczania języka polskiego jako obcego. W kolejnym referacie Jerzy Kowalewski rozpatruje to zagadnienie w kontekście nauczania języka polskiego jako obcego na terenie Ukrainy. Tom zamykają wystąpienia Jaroslava Lipowskiego (poświęcone interferencjom fonetycznym we współczesnych językach zachodniosłowiańskich) oraz Małgorzaty Stefaniak (dotyczące niemieckich zapożyczeniach we współczesnej polszczyźnie).
Language policy can be defined in various ways; it is also usually discussed from many perspectives and the number of ways in which these can be understood is very large. The present, sixth volume of the annual Język, Komunikacja, Informacja ‘Language, Communication, Information’ is devoted in its entirety to selected aspects of language policy in Europe, with an emphasis placed on the realities of Central-Eastern Europe. Instead of all 23 official languages of the EU, the focus is on the four official languages of the Visegrad Group as well as special solutions to language issues in the area. The articles in this volume have been gleaned from the international conference “Between the Languages of Central-Eastern Europe” which took place March 21–22, 2011 and which was organized by the Departments of Ugro-Finnic Philology and Infolinguistics at the Institute of Linguistics together with the Dept. of Comparative Literature of the Institute of Polish Philology, all organizational units affiliated with Adam Mickiewicz University in Poznań, Poland. Generous financial support for the conference was provided by the Visegrad Fund. The languages of the conference were the languages of the Visegrad Group (Polish, Czech, Hungarian, Slovak) as well as English and Esperanto. This is reflected by the plurilingual nature of the present volume.
Different aspects and areas of language policy in the introductory article are described by Václav Velčovský. The remaining papers are here presented in three groups. The first of these concerns language policy in both its wider and regional contexts. Language has become an important element of cross-cultural communication in a Europe of many nations undergoing globalization and integration, which are the basic conditions of contemporary life. In actual practice, however, realizations of European Union motto “Unity in Diversity” in terms of language diverge somewhat from the original intent of EU. In their paper Seán Ó Riain and Jozef Reinvart present the actions and functioning of the Civil Society Platform on Mutilingualism for the equality of all (especially the ‘smaller’) languages of Europe. The necessity for changes in the language policies of Europe is postulated in the presentation of Jozef Reinvart in which he surmises what role might be played by the relatively small four languages of the Visegrad Group. Miklós Kontra, on the other hand, reflects on communication issues in Central-Eastern Europe from a sociological as well as historical and political point of view in an examination of the language problems occurring between Slovaks and Hungarians. Janusz Bańczerowski, in turn, examines the Hungarian and Polish language laws and hypothesizes on the effectiveness of legal instruments in protecting smaller national languages. Tomasz Wicherkiewicz concentrates on the standardization of regional and minority languages in Central-Eastern Europe in the context of their role in European communication. Grzegorz Lisek, meanwhile, compares the language policies of Poland with those of Slovakia and the Czech Republic and Grzegorz Pakowski presents Polish press reactions to the amendment to the language law of Slovakia. The authors of the other papers published within this block examine the role of language in the process of nation-building in Central-Eastern Europe (Marcin Skobrtal), language policy in the creation of the Belarussian national (Nelly Bekus), theplace of the Polish language in the lives of children and young people in Western Ukraine (Maria Zielińska) as well as the activities of Měrćin Nowak-Njechorński in the field of language policy (Kinga Kijo). Ilona Koutny discusses another option for international and intercultural communication in Europe and presents the role played by the neutral international language Esperanto in Central-Eastern Europe.
A second group of papers concerns language and the media. Within this thematic area Anatol Michajłow discusses the language of television as a tool of language policy, Renata Rusin-Dybalska describes the mutual perceptions of Czechs and Poles in selected media while Anna Zięba writes about characteristics of the language of the press in countries of the Visegrad Group and in the countries of what some call “Old Europe” using the examples of the Polish and British presses.
The last section of the volume contains papers on language teaching as well as other topics which did not fit easily within other thematic groups of problems. This section opens with a paper by Katarzyna Stankiewicz and Anna Żurek in which the authors concentrate on the intercultural aspects of teaching Polish as a foreign language. Next, Jerzy Kowalski examines this problem within the specific context of teaching Polish as a foreign language in Ukraine. The volume is brought to a close with papers by Jaroslav Lipowski on phonetic interference in West Slavic languages and Małgorzata Stefaniak on German borrowings in contemporary Polish.
Lingvopolitikon eblas diverse difini: kutime multaj aliroj eblas kaj ĝiaj aspektoj multnombras. La nuna sesa volumo de la revuo Język, Komunikacja, Informacja ‘Lingvo, Komunikado. Informo’ estas dediĉita al elektitaj aspektoj de lingvopolitiko en Eŭropo, kun speciala konsidero al mez-orient-eŭropaj realaĵoj. Anstataŭ la 23 oficialaj lingvoj de EU temas unuavice pri la lingvoj de la 4 Viŝegradaj landoj kaj prispecialaj solvoj en la malgranda regiono.
La volumo ekestis grandparte el la materialoj de la internacia scienca konferenco “Inter la lingvoj de Mez-Orienta Eŭropo” (21-22a de marto 2011), organizita de la Katedroj Ugrofinna kaj Infolingvistika de la Lingvistika Instituto kaj de la Katedro pri Kompara Literaturo de la Instituto pri Pola Filologio de la Universitato Adam Mickiewicz, kun signifa subteno de la Viŝegrada Fondaĵo. La konferencaj lingvoj estis la lingvoj de la Viŝegradaj landoj: la pola, ĉeha, slovaka, hungara, krome la angla kaj esperanto – tion montras ankaŭ la plurlingveco de nia volumo.
Václav Velčovský pritraktas diversajn aspektojn kaj terenojn de lingvopolitiko en la enkonduka artikolo. La aliaj artikoloj estas prezentitaj en 3 grupoj. La unua rilatas al lingvopolitiko en vasta kaj ankaŭ en regiona aliroj. Dum la procezo de tutmondiĝo kaj integrado, kiu determinas la bazajn kondiĉojn de la nuntempa ekzistado, lingvo iĝas grava elemento de interkultura komunikado en la multnacia Eŭropo, kvankam la realigo de la eŭrop-unia slogano „Unueco en diverseco“ en la lingva kampo diverĝas de la origina intenco. Seán Ó Riain kun Jozef Reinvart prezentas en sia kontribuo la proponojn de la Civitana Platformo pri Multlingvismo por la egalrajteco de la lingvoj (unuavice de la malpli uzataj lingvoj) en Eŭropo. Jozef Reinvart postulas en sia artikolo la ŝanĝon de lingvopolitiko en Eŭropo, elstarigante la rolon de la 4 malpli uzataj lingvoj de la Viŝegradaj landoj. Miklós Kontra esploras la lingvan komunikadon en Mez-Orienta Eŭropo en sociologia kaj historia aliroj, surbaze de la ekzemplo de lingvaj problemoj ekestintaj inter slovakoj kaj hungaroj. Sekvas Janusz Bańczerowski, kiu analizas la polan kaj la hungaran lingvoleĝojn farante pripensojn pri la efiko de juraj agoj protekti la malgrandajn lingvojn. Tomasz Wicherkiewicz koncentriĝas al la normigo de regionaj lingvoj kaj al la minoritataj lingvoj en Mez-Orienta Eŭropo konsiderante ilian rolon en la eŭropa komunikado. Grzegorz Lisek entreprenis la taskon kompari la lingvopolitikon de Pollando kun tiu de Ĉeĥio kaj Slovakio. Grzegorz Pakowski przezentis la gazetaran reagon al la renovigita slovaka lingvoleĝo. La sekvaj aŭtoroj de tiu ĉi sekcio publikigas siajn konsiderojn pri la rolo de lingvo en la nacikrea procezo en Mez-Orienta Eŭropo (Marcin Skobrtal), en la formado de bjelarusa popolo (Nelly Bekus), pri la rolo de pola lingvo en la vivo de junuloj en Okcidenta-Ukrainio (Maria Zielińska), krome pri la agado de Měrćin Nowak-Njechorński en lingvopolitiko. Ilona Koutny traktas alternativan solvon por la internacia kaj interkultura komunikado en Eŭropo kaj prezentas la rolon de la neŭtrala internacia lingvo esperanto en Mez-Orienta Eŭropo.
La dua grupo de artikoloj rilatas al la lingvo en amaskomunikiloj. Anatol Michajłow diskutas la lingvaĵon de televido kiel ilon de lingvopolitiko, Renata Rusin-Dybalska priparolas la reciprokan bildon de Ĉeĥoj kaj Poloj en elektitaj komunikiloj, fine Anna Zięba karakterizas la lingvaĵon de gazetaro en Pollando kiel reprezentanto de V4 landoj kaj komparas ĝin kun la brita, el la malnova Eŭropo. La lasta parto de tiu ĉi volumo entenas diversajn artikolojn kiel politikon de lingvoinstruado, kiuj ne povis lokiĝi en la antaŭaj temgrupoj. Katarzyna Stankiewicz kaj Anna Żurek malfermas la vicon per artikolo pri la internaciaj aspektoj de instruado de la pola lingvo kiel fremda. Poste Jerzy Kowalewski similan temon traktas sed en la tereno de Ukrainio. La volumon fermas artikoloj de Jaroslav Lipowski traktante fonetikan interferencon en la nuntempaj okcidentslavaj lingvoj kaj de Małgorzata Stefaniak pri germanaj pruntaĵoj en la nuntempa pola lingvo.
Spis treści
Od Redakcji
Václav Velčovský
Typologie jazykové politiky (s příklady z historie existence češtiny ve vícejazyčném státě) [Typologia polityki językowej (z historycznych doświadczeń egzystowania języka czeskiego w państwie wielojęzycznym)]
POLITYKA JĘZYKOWA – OD ASPEKTU MIĘDZYNARODOWEGO DO NARODOWEGO
Sean Ó R iain, Jozef Reinvart
Information on Civil Society Platform on Promotion of Multilingualism and its Recommendations
(Platforma Społeczeństwa Obywatelskiego Promowania Wielojęzyczność i jej rekomendacje)
Jozef Reinvart
Potreba zásadnej zmeny doterajšej jazykovej a kultúrnej politiky EÚ: výzva pre Vyšehradské krajiny (V4) [Potrzeba zasadniczej zmiany tradycyjnej polityki językowej i kulturalnej Unii Europejskiej: wyzwanie dla krajów Grupy Wyszehradzkiej (V4)]
Miklós Kontra
Language Contact Issues in Central Europe (Kontakty językowe w Europie Środkowej. Wybrane zagadnienia)
Janusz Cz. Bańczerowski
Kilka uwag o prawnej ochronie języka polskiego i węgierskiego
Tomasz Wicherkiewicz
Języki regionalne w Europie Środkowo-Wschodniej – nowa jakość w polityce językowej, nowy wymiar tożsamości
Grzegorz Lisek
Polityka językowa Polski i jej sąsiadów na przykładzie Republiki Czeskiej i Republiki Słowackiej
Grzegorz Pakowski
Language Law of Slovakia: Amendment in 2009 – in the Eyes of Polish Press (Nowelizacja słowackiej ustawy o języku państwowym z 2009 r. w oczach polskiej prasy)
Stefan Wiertlewski
Wielopodmiotowość współczesnej polskiej polityki językowej
Marcin Skobrtal
Rola języka w procesach narodotwórczych w Europie Środkowej
Nelly Bekus
Polityka językowa w kontekście procesów narodotwórczych narodu białoruskiego
Maria Zielińska
Rola polszczyzny w życiu młodych użytkowników języka polskiego na Ukrainie Zachodniej
Kinga Kijo
Polityka językowa Měrćina Nowaka-Njechorńskiego
Ilona Koutny
Rolo de la planlingvo esperanto en Mez-Orienta Eŭropo (Rola planowego języka esperanto w Europie Środkowo-Wschodniej)
POLITYKA JĘZYKOWA W MEDIACH
Anatol Michajłow
Język telewizji – narzędzie polityki językowej
Renata Rusin-Dybalska
Czego Czesi dowiadują się o Polakach a Polacy o Czechach?
Anna Zięba
Język prasy w krajach Grupy Wyszehradzkiej i poza nią na przykładzie Polski i Wielkiej Brytanii
NAUCZANIE MIĘDZYKULTUROWE
Katarzyna Stankiewicz, Anna Żurek
Międzykulturowe uczenie się na kursie języka polskiego jako obcego
Jerzy Kowalewski
Program kulturowy w nauczaniu języka polskiego poza Polską w aspekcie edukacji międzykulturowej i globalizacji nauczania języka polskiego na przykładzie Ukrainy
Jaroslav Lipowski
Interferencje fonetyczne we współczesnych językach zachodniosłowiańskich
Małgorzata Stefaniak
„Absztyfikant założył ancug”, czyli o niemieckich zapożyczeniach we współczesnej polszczyźnie potocznej
Table of Contents
From the Editors
Václav Velčovs ký
Language Policy Typology (The Historic Experience of the Existence of the Czech Language in a Multilingual Country)
LANGUAGE POLICY FROM INTERNATIONAL TO NATIONAL EXTENT
Sean Ó R iain, Jozef Reinvart
Information on Civil Society Platform on Promotion of Multilingualism and its Recommendations
Jozef Reinvart
The Need for Radical Change in Traditional EU Language and Cultural Policy: A Challenge for the Visegrad Countries (V4)
Miklós Kontra
Language Contact Issues in Central Europe
Janusz Cz. Bańczerowski
A Few Remarks on the Legal Protection of the Polish and the Hungarian Language
Tomasz Wicherkiewicz
Regional Laguages in Central-Eastern Europe – New Quality in Language Policy – New Dimension of Identity
Grzegorz Lisek
Language Policy of Poland and its Neighbours: A Case Study of the Czech Republic and Slovak Republic
Grzegorz Pakowski
Language Law of Slovakia: Amendment in 2009 – in the Eyes of Polish Press
Stefan Wiertlewski
The Multi-Actor Nature of Current Polish Language Policy and Planning
Marcin Skobrtal
The Role of Language in Nation-building within Central Europe
Nelly Bekus
Language Policy in the Context of Nation-forming Processes in Belorussia
Maria Zielińska
The Role of the Polish Language in the Life of Its Young Users in Western Ukraine
Kinga Kijo
Měrćin Nowak-Njechorński’s Language Policy
Ilona Koutny
The Role of the Planned Language Esperanto in Central-Eastern Europe
LANGUAGE POLICY IN MASS MEDIA
Anatol Michajłow
The Language of Television – A Language Policy Tool
Renata Rusin-Dybalska
What do Czechs Find Out About Poles and Poles About Czechs?
Anna Zięba
The Language of Press Inside and Outside the Visegrad Group based on Poland and the United Kingdom
INTERCULTURAL TEACHING
Katarzyna Stankiewicz, Anna Żurek
Intercultural Learning at a Polish Language Course
Jerzy Kowalewski
The Cultural Programme in Teaching Polish Abroad with respect to Intercultural Education and to the Global Process of Teaching Polish as a Foreign Language: A Case Study of Ukraine
Jaroslav Lipowski
Phonetic Interference in the Contemporary West Slavic Languages
Małgorzata Stefaniak
“A Pimp Wears a Suit” – About German Loanwords in Contemporary Colloquial Polish
