Książka składa się w większości z tekstów publikowanych przez M. Fuksa w czasie jego wieloletniej działalności dziennikarskiej oraz naukowej; stanowi jej podsumowanie i ukoronowanie. Mój wiek XX to napisana żywym, barwnym językiem lektura dla Czytelnika interesującego się historią widzianą przez pryzmat losów zwykłego człowieka, którego porwał wir dziejów.
Spisane wspomnienia przywołują obrazy dzieciństwa i młodości spędzonej na warszawskiej Pradze, grozy II wojny światowej, kariery wojskowej, studiów, licznych pasji, życia towarzyskiego wśród osób znanych i wybitnych, a wreszcie kariery naukowej, poświęconej m.in. dziejom Żydów w Polsce i na świecie, historii prasy, biografistyce, wojskowości, ale przed wszystkim muzyce. Imponować może lista najwybitniejszych kompozytorów i wykonawców, których M. Fuks poznał osobiście.
Autor, mimo wielu dramatycznych wydarzeń, których był świadkiem, podkreśla: „Jestem dzieckiem szczęścia”.
„Moja młodość pełna była rozmaitych fascynacji i nienasyconego pragnienia wiedzy. Ciekawiło mnie otaczające życie, ludzie, kultura, a przede wszystkim muzyka, którą wszędzie słyszałem, nawet w turkocie kół na kolei, zgiełku miasta i pozornej sielance wsi… Byłem niedouczonym skrzypkiem i zachłannym pożeraczem muzyki, informacji o jej twórcach i animatorach”.
„Gdy dziś, z perspektywy półwiecza, patrzę na swoją przeszłość, zastanawiam się, kim ja właściwie byłem […] Mógłbym, jak inni moi koledzy, spełniać swoje obowiązki służbowe, opiekować się rodziną, spokojnie odpoczywać i spędzać w miarę kulturalnie czas.
A mną miotały pasje. Nie mogłem się uwolnić od wydarzeń, które zachodziły ze mną w tle. Wydarzeń, których byłem niejako statystą, mimowolnym świadkiem, obserwatorem. Nie byłem zawodowym historykiem, a jednak moje zainteresowania skupiały się wokół minionej wojny […]”.
Spis treści
Od autora 5
System 8
Część pierwsza - Życie
Ja, dziecko szczęścia?
Moje uniwersytety
W kręgu rodzinnym
Handlówka i kabaret
Strzelec konny
Wrzesień 1939
Śledztwo
Przedsmak
Uchtpieczłag
Telegram
Na wojnie
Kapitan i starszy strzelec
Szok
W Berlinie – o wrześniu 1939 roku
Szczęście z koszmaru
Pasje Alberta Einsteina
Pietruszka
Odruchy serca
Część druga - Służba
Co robić?
Departament
Redakcja
Wroński, Lisowski itp.
Produkcja uboczna
Logistyka i muzyka
Ludzie bez jutra
Część trzecia - Zmagania z historią
Instytut
W drodze do habilitacji
Opowieść o Warszawie
Walka o Dziennik Adama Czerniakowa
O katastrofie narodu
Wokół Wielkich i sławnych
Sławni inaczej
Księga „wyjątkowo plugawa”
„Polska Zbrojna”
Dedykacje
Żydzi na Pradze
Oczarowanie
W zakamarkach pamięci
Kongresy
W „Kraju Rad”
Pamiętajmy dla przyszłości
U przyjaciół
Mój Moniuszko
Filharmonia
Przemijanie
Sztafeta oszczerców
Adam Muszka
Lia Rotbaum
Ósmy generał dyrektorem opery
Zatonięcie „Titanica”
Spotkanie z Szostakowiczem
Sygietyńskiemu – dla „Mazowsza”
Leo i inni
Historia kpiną zapisana
Pamięć o zbrodni
Grób Nieznanego Żołnierza
Dwa sztandary – dwie prawdy
Uwikłani w Holocaust
Co widziałem w „Atmie”?
Cesarz Atlantydy
Żydowskie korzenie
Osiemdziesiąt lat Polskiego Radia
Pionier polskiej fotografii prasowej
Posłowie
Bibliografia prac własnych
Indeks osób
Prof. dr hab. Marian Fuks urodził się w Płońsku. Studiował w Szkole Reporterów Dziennikarskich; po wojnie – na Uniwersytecie Warszawskim. Doktorat uzyskał za pracę Problematyka polskiego czasopiśmiennictwa wojskowego w latach 1918–1939. W roku 1978 habilitował się na UW, przedłożywszy pracę Prasa żydowska w Warszawie 1823–1939.
Jako rezerwista 9. Pułku Strzelców Konnych został zmobilizowany we wrześniu 1939 r. i znalazł się na kresach wschodnich, gdzie został aresztowany i osadzony w sowieckich więzieniach i łagrach. Uwolniony w wyniku umowy generała Sikorskiego z rządem sowieckim, walczył następnie w szeregach 1 Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte. W walkach o Gdańsk był kontuzjowany. Do rezerwy odszedł w 1967 r. ze stanowiska redaktora „Przeglądu Kwatermistrzowskiego”. Jest pułkownikiem rezerwy. Od 1968 r. jest pracownikiem naukowym Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie. Przez dwa lata był jego dyrektorem, a następnie przez 20 lat redagował kwartalnik „Biuletyn ŻIH”.
Interdyscyplinarne zainteresowania Mariana Fuksa zaowocowały ponad tysiącem prac z dziedziny historii i kultury, publikowanych w kraju i za granicą. Do ważniejszych należą: trzykrotnie nagrodzona książka Prasa żydowska w Warszawie 1823–1939 (1979, m.in. nagroda „Polityki”), Adama Czerniakowa dziennik getta warszawskiego (1983, wydana za granicą w kilku językach), unikatowa praca Muzyka ocalona. Judaica polskie (1989, przewidziana do druku w przekładach w Anglii i w Niemczech), dwa tomy esejów Z diariusza muzycznego (1977 i 1981), Martyrologia i walka Żydów polskich (1988), Żydzi w Warszawie. Życie codzienne. Wydarzenia. Ludzie (1992, 1997), Wielcy i sławni pochodzenia żydowskiego (1998), Z Dziejów Wielkiej Katastrofy Narodu Żydowskiego (1999), Żydzi w Polsce. Dawniej i dziś (2000), Księga sławnych muzyków pochodzenia żydowskiego (2002), antologia humoru żydowskiego do 1939 r. Pan sobie żarty stroisz? (1993, cztery wydania), O panu Izydorze Kaftalu oraz Jego małżonce, Pani Felli (1997). Jest także współautorem wydanego w trzech wersjach językowych albumu Żydzi polscy. Dzieje i kultura (1982), autorem haseł w encyklopediach polskich i zagranicznych oraz w „Polskim Słowniku Biograficznym”, współautorem księgi 100 lat Filharmonii w Warszawie1901–2001 (rozdział: Filharmonia Warszawska w latach okupacji niemieckiej 1939–1945) (2001). W dorobku ma liczne publikacje z zakresu historii oraz muzyki polskiej i światowej drukowanych w kraju i za granicą. Prof. Fuks odnalazł w 1963 roku miejsce urodzenia Stanisława Moniuszki w Ubielu na Białorusi. Zorganizował tam jedyne na świecie Muzeum Moniuszkowskie, opublikował też wiele artykułów (w kilku językach) upamiętniających miejsce urodzenia i twórczość autora Strasznego dworu. Do druku przygotowana jest praca 200 lat prasy Żydów polskich. Prof. Fuks posiada liczne odznaczenia państwowe oraz tytuł „Zasłużony dla Warszawy” z odznaczeniem „Za zasługi dla Miasta Stołecznego Warszawy” (2001).
